Bibelleksikon​

Brødsbryting

Omsetting av greske te klasei tou artou, å bryte det eine brødet, i tydinga nokon som deler brød saman og som et av eit felles matforråd.

 

Vi forstår uttrykket ut i frå konteksten i Apg. 2:42, der det står at læresveinane «heldt urikkande fast ved læra åt apostlane og ved samfunnet, ved brødsbrytinga og ved bønene». I v. 44-47 står det:

 

Alle dei truande heldt saman og hadde alt i lag. Dei tok til å selja eigneluter og eigedom, og delte ut til alle etter som kvar trong det. Kvar dag kom dei trufast og med éin hug saman i tempelet, og i heimane braut dei brødet, og dei heldt måltid med hugnad og hjartans einfald. Dei lova Gud og var vel omtykte av alt folket. Og kvar dag la Herren dei som let seg frelsa, til kyrkjelyden.  

 

Det er svært vanleg å blande saman brødsbrytinga med nattverden, ettersom begge måltida har det til felles at det vert brutt brød og halde måltid i fellesskap. Vi kan merke oss at det står å bryte det eine brødet, i tydinga at dette var i eit fellesskap (gr. koinonia) der læresveinane eigde alt saman og åt av eit felles matforråd. Det var dette dei heldt fast på kvar dag (Apg. 2:42).

 

Vi kan dessutan merke oss at det ikkje er det greske ordet deipnon, altså høgtidsmåltid, som her er brukt, men det meir daglegdagse trophe, som tyder næring, altså det daglege brødet, i tråd med Matt. 6:11: «Gjev oss i dag vårt daglege brød». Herrens måltid derimot, nattverden, er fagleg sett* jødanes påskemåltid, eit festmåltid i høgtida. Elles kan vi merke oss at då Jesus braut brødet saman med læresveinane, så var det i hovudsak fordi dei hadde eit slikt fellesskap.

 

* I fylje Bibelen, ikkje nødvendigvis i kyrkjeteologisk forstand.

 

Det er dette gode fellesskapet vi seinare får vite at læresveinane byrja å ta lett på. I 1. Kor. 11:18-19 står det f.eks. at dei første kristne hadde delt seg inn i ulike parti (gr. hairesis, val), og at det var store gap (gr. schisma) i mellom kva dei enkelte var overtydde om. Vi ser eksempel på dette allereie i Apg. 5:1-14 og 6:1-7. Slik måtte det naturlegvis vere dersom det ekte partiet skulle verta openberra mellom dei. Og det er dette ekte partiet Paulus argumenterer kraftig for, og som mange til denne dag ikkje rettar seg etter. I 1. Kor. 12:12-30 skriver han om det åndelege, at det berre er ein Ande; og om lekamen der lemane har ulike oppgåver kvar for seg (Ef. 4:4-7), men at Kristus er hovudet for dei alle (Ef. 1:17-23). Ingen kan difor gjere ei gudsteneste utan at Anden driv ein til det. For det er ikkje slik at det er fritt fram for enkelte å opphøge seg til herre over dei truande, eller at den enkelte truande berre har seg sjølv å tenke på. For vi har berre ein Herre, og det er Jesus Kristus; og det er berre ein lekam der vi er kvarandres lemar. Det er den vi alle er døypt til, vår Herre Jesu Kristi lekam.

 

Paulus tok opp dette hos korintarane, fordi han hadde høyrt rykter om at då dei jødiske læresveinane, som budde i utlandet - kom til Jerusalem for å feire påske og ete Herrens måltid saman med Guds ekklesia - då hadde dei ete kvar for seg sjølv og det i rein sult. Dei hadde hive i seg maten utan tanke på om det vart noko igjen til dei andre. Dei hadde også med sin eigen mat, og hadde ikkje eingong kunne einast om innkjøpet. Dei hadde ete for matens skuld og slik sett hadde dei ete seg sjølv til doms (1. Kor. 11:20-22 og 27-34). Ordet for dom som her er brukt er greske krima, som tyder å verta lagt merke til av andre. For Guds ekklesia hadde lagt merke til denne ugjerninga. Det er tydleg at det her er tale om noko meir enn det rituale vi i dag kjenner som brødsbryting eller nattverd. Her er det tale om å ete påskelammet saman med alt tilbehør.

 

Det er kanskje ikkje så lett å få auge på det eller å akseptere denne sanninga. Men i 1. Kor. 11:20-34 står det indirekte at det måltidet dei åt var påskelammet og at dei som åt var jødar som var i Jerusalem for å feire påske. Dette var ei høgtid som berre gjaldt jødane og den kunne berre feirast i Jerusalem. Dermed er altså det Paulus her refererer til, noko som han må ha høyrt frå anten brør eller andre som var vitne til korleis dei oppførte seg under påskefeiringa i Jerusalem. Her kan vi merke oss at det ikkje gjeve noko påbod om å halde påske og altså nattverden til noko anna folkeslag enn jødane.

 

Elles skal vi merke oss at samhaldet er sjølve hovudtemaet i korintarbrevet. I 1. Kor. 1:12 står det at dei argumenterte slik seg i mellom: «Eg held meg til Paulus, eg til Apollos, eg til Kefas, eg til Kristus». Paulus irettesette dei difor og forklarte at desse på kvar sin måte var Kristi medarbeidarar, ettersom dei arbeida for ei felles sak. For det er slik at kvar enkelt talar «etter det mål av tru som Gud har mælt ut til kvar og ein» (Rom. 12:3). Paulus hadde fått mykje visdom og kunnskap av og om Gud, og dette kunne vere mykje å sette seg inn i for folk flest. Apollos var veltalande og sterk i skriftene. Han kjente til Herrens veg gjennom opplæring, og kjente ikkje til dåpen til Herrens Jesu Kristi namn. Sidan fekk også han opplæring av læresveinane til Paulus (Apg. 18:24-28). Kefas er den same som Peter, som skriver i 2. Pet. 3:15-16:

 

Såleis har òg vår kjære bror, Paulus, skrive til dykk, etter den visdomen han har fått. Det har han gjort i alle breva der han talar om dette. I dei er det noko som er vanskeleg å skjøna, og som dei ustøe og ulærde vrangtolkar, slik dei gjer med dei andre Skriftene òg, til sin eigen undergang.

 

Difor er det ingen orsaking. Paulus, Apollos og Peter er alle samde i at dei har fått forskjellig mål av den same visdomen, Guds visdom. Det største problemet var altså ikkje ulikskapen mellom desse tre. Det verkeleg store problemet var dei som kom og som lærte at dei andre folkeslaga også skulle halde Moselova til fulle, likeins jødane. Det er klart at nokre her var ustøe, som Peter skriver, og vantru. Dei ville prøve å halde seg til både Moselova og til nåden. Misforstå ikkje. For til jødane gav Herren nye påbod. Her må vi vere klar over at dei jødane som kom til tru framleis var omskorne på kjøtet. Det gjorde at dei på lovleg vis kunne forkynne blant dei omskorne, og at dei omskorne på lovleg vis kunne lytta til dei. Dette hadde ikkje latt seg gjera om dei var som uomskorne.

 

Vi skal også merke oss det Judas skriver om samhaldet i sitt brev. I v. 12 står det at nokre var «skamflekkar ved kjærleiksmåltida dykkar. Utan å ottast held dei gilde saman med dykk og fôrar seg sjølve». Her kan vi først og fremst legge merke til at dette slett ikkje er Guds ord, men ei vranglære som har sneket seg inn via ei omsetting. Ein meinte nemlig at greske agape - eit uttrykk der tydinga var lite kjent for folk flest, og som difor eigna seg til utviklinga av det kristenmystiske ritualet - sikta til nattverd eller til brødsbryting. Men som vi veit tyder agape eigentleg å føretrekke, å ha nokon eller noko kjær. I Jud. 12 står det difor slik i fylje grunnteksta:

 

houtoi (desse) eisin (dei er) en (i) tais (det) agapais (kjærlege) humon (dykkar) spilades (eit rev) suneuochoumenoi (det gode samhaldet) humin (med dykk) aphobos (utan å slå alarm, utan å verta engstelege) heautous (dei sjølv) poimainontes (vakter sauane).

 

Tydinga vert då at "desse er (liksom) skjær i det kjærlege og gode samhaldet dykkar. Dei er (liksom) hyrdar som ikkje slår alarm". Vi ser altså at uttrykket kjærleiksmåltid er konstruert og falskt. Når det står at desse er som skjær i sjøen, så tyder det at enkelte ikkje føretrakk eller var kjærlege mot dei andre i kristenflokken. Likeins at dei var hyrdar som ikkje slo alarm når fienden kom, som tyder på at dei var udugelege som hyrdar. Dei brydde seg ikkje, tok ikkje ansvar. Det står ingenting om å ete mat i det heile tatt. Vi veit at denne læra utvikla seg i etterapostolisk tid, av ei gruppe kristne som ikkje heldt fast på apostlanes lære.

 

Vel, no er det ingenting i vegen for at vi kan ha slike fellesskap som læresveinane hadde. Vi kan godt ha ei felles hushaldning. Dette har mange prøvd, med større og mindre hell. Men ein ting er sikkert: Vi kan ikkje halde fast på det vi ikkje har. Vi deler ikkje hushaldning med våre kristne sysken. Vi deler heller ikkje brødet i stykker, men skjærer det i skiver. Vi bruker ikkje brød til hovudmåltidet, til middagen vår. Vi brukar potet. Det finns unntak, men vi har ikkje for vane å gjere slikt. Brødbryting som rituale er difor eit mystisk rituale og ein del av den heidningkristne mystikken.

 

Denne sida vart laga i 2016; sist endra 9 januar 2022.

​

​